تقابل‌های فرهنگیِ نمادین در نمایشنامه ‏ی «از پشت شیشه‏ ها» اثر اکبر رادی با تکیه بر آرای ویلیام بی‌من

چکیده مقاله

در آثار اکبر رادی زبان نقشی بنیانی ایفا می‌کند. بنابراین، بررسی‌های زبان‌بنیاد می‌تواند ما را در درک کنش دراماتیک آن‌ها یاری دهد. در این مقاله، نمایشنامه‌ی از پشت شیشه‌ها از منظری زبان‌شناسانه و با استفاده از نظرات ویلیام بی‌من بررسی شده است. ویلیام بی‌من، مردم‌شناس امریکایی، زبان را ابزار اعمال قدرت و نشانگر منزلت متفاوت افراد در تعایلات اجتماعی می‌داند. وی هر کنش را، صرف نظر از ارزش اخلاقی، یا بار ضداخلاقی آن، از منظر نقش ارتباطی بررسی می‌کند. کتاب او، زبان، منزلت و قدرت در ایران هم می‌تواند الگویی مناسب در خلق درام زبان‌محور باشد و هم می‌تواند در تحلیل رفتار پرسوناژهای ایرانی به کار آید. بررسی از پشت شیشه‌ها به کمک نظریات بی‌من نشان می‌دهد که بر فضای حاکم بر گفتمان دو زوج نمایش و همین‌طور فضای حاکم بر گفتمان هر یک از زوج‌ها، نوعی درهم‌آمیزی قطب‌های درونی-بیرونی و سلسله‌مراتبی حاکم است. در طول سی‌سال رفت‌وآمد خانوادگی باید به شکلی فزاینده شاهد شکل‌گیری و گسترش رابطه‌ی صمیمانه بین دو زوج باشیم، اما درجازدن یک زوج و ارتقا اقتصادی و اجتماعی زوج دوم، همچنین، حاکمیتِ موقعیت «میزبان-میهمان» مانع از این امر می‌شود و همواره رابطه‌ای سلسله‌مراتبی را بین دو زوج شاهدیم. همین رابطه‌ی سلسله‌مراتبی را بین زوج‌های زن-شوهری نیز می‌بینیم.